KYKNET-RAPPORTPRYSE 2022: AFRIKAANSE SKRYWERS EN RESENSENTE BEKROON MET
R1 MILJOEN

Die Covid-pandemie en grendeltyd het skitterende gevolge vir die Afrikaanse boek ingehou, te oordeel na die kreatiwiteit, diepte en reikwydte van titels wat vanjaar meegeding het om die kykNET-Rapportpryse. Die wenners betrek van ’n herverbeelding van die plaasroman tot die skeibrekers van die Dorslandtrek tot charismatiese lekepredikers tot vroue in opstand teen die patriargie.

Die pryse, wat altesaam R1 miljoen beloop, is Saterdagaand 24 September 2022 op ’n glansgeleentheid in die Mount Nelson-hotel in Kaapstad oorhandig. Die bekroonde digter Ronelda Kamfer, wie se eerste roman Kompoun in twee kategorieë benoem is, is aangewys as wenner van die Jan Rabie-Rapportprys vir debuut- en tweede prosawerke.

Altesaam sewe pryse is toegeken – naas die Jan Rabie-Rapportprys ook pryse vir Afrikaanse romans, niefiksie en ’n werk met filmpotensiaal, en drie pryse vir Afrikaanse resensies van Afrikaanse boeke. Die prysgeld beloop R300 000 elk vir romans en niefiksie, R155 000 elk vir die filmprys en die Jan Rabie-Rapportprys, en R30 000 elk vir die drie resensiepryse. Dit is die negende jaar dat die kykNET-Rapportpryse toegeken word.

Op dieselfde geleentheid is aangekondig dat die filmprys voortaan as die kykNET-Rapport Herman Binge-prys bekend staan, ter erkenning van die reusebydrae van die ontslape filmmaker en boekliefhebber Herman Binge die afgelope nege jaar as keurder en tot die Afrikaanse film- en boekbedryf as geheel.

Die wenners van die boekpryse is:

• Fiksie (romans): Gerda Taljaard vir Vier susters (Penguin)
• Niefiksie: Nicol Stassen vir Van Humpata tot Upingtonia (Protea Boekhuis)
• Debuut en tweede prosawerke: Ronelda Kamfer vir Kompoun (Kwela)
• Film: Francois Smith vir Die getuienis (Tafelberg)

Die keurders van die kykNET-Rapportprys vir romans het Gerda Taljaard se Vier susters, oor susters wat in 1945 op ’n plaas in Magoebaskloof bymekaarkom vir ’n begrafnis, geloof as ’n “veelfasettige, veeltalige, veelkantige” kragtoer.

“Dit is ’n roman oor die geskiedenis van Suid-Afrika en Afrikanerskap wat ook kennis neem van ander geskiedenisse en vele verhale van swaarkry op meer as een kontinent. Die koms van die Italiaanse krygsgevangene dwing die susters byvoorbeeld om bewus te bly van ander traumas as net dié wat hulle persoonlik raak. Dit is ook geen wonder nie dat die titel gelees word as ’n toespeling op Tsjechof se Drie Susters, want dit gaan hier op ’n baie universele manier oor die wanhoop en woede van vroue in oorlogstyd – álle oorloë. Natuurlik gaan dit ook om die oorlog tussen man en vrou, en die letsels wat dit laat. In hierdie opsig blink die roman uit as een wat nie net breed kyk nie, maar ook diep kyk.”

Dit is die tweede keer dat Gerda Taljaard bekroon word met ’n kykNET-Rapportprys. Sy het in 2018 die filmprys vir Die laksman se dogter ontvang.

Saam met haar op die fiksiekortlys was Lien Botha vir Vin en Ronelda Kamfer vir Kompoun.

Aan niefiksiekant is Nicol Stassen se Van Humpata tot Upingtonia, oor die Dorslandtrekkers in die negentiende eeu, uitgesonder as ’n kultuurprestasie. “Nicol Stassen se boek is ’n skitterende voorbeeld van kleingeskiedenis oor afdraaipaaie wat ’n vars en verrassende bydrae lewer, nie net tot Suid-Afrikaanse historiografie nie, maar ook tot algemene historiese kennis,“ sê die keurders. “Dit is die lewenswerk van ’n noukeurige en gewikste navorser wat baie min miskyk. Die inhoud is die resultaat van uitsonderlike navorsing met materiaal aangehaal uit die wydste primêre bronne.“

Die ander niefiksie-benoemdes was Malvory Adams vir Als is nie net swart en wit nie en Ebbe Dommisse vir Fortuine: Die wel en wee van Afrikaner-magnate.

Die sestiger Jan Rabie skryf in sy Paryse dagboek oor “Afrikaanse skrywers se onvermoë om objektief en brandend-eerlik oor hul mense se groot probleme te skryf”. Hy sou oor Ronelda Kamfer se Kompoun gejubel en gejuig het, sê die keurders vir die Jan Rabie-Rapportprys. “Met dieselfde klaarheid skryf Kamfer Kompoun teen die geskiedenis en die konvensies van die plaasroman in. Dit is ’n déúrgekomponeerde werk uit die hand van ’n meesterstorieverteller met die taalgevoeligheid van ’n digter en die vernuf, tegniek en waarnemingsvermoë van ’n wêreldklasskrywer. Terselfdertyd konfronteer die roman ons met indringende vrae, nie net oor wat ons van die verlede onthou nie, maar oor hoe ons onthou, oor hoe die geskiedenis ons menswees in hierdie land gevorm het en steeds beïnvloed.”

Ook op die kortlys vir die Jan Rabie-Rapportprys was Emma Bekker vir Vel en Azille Coetzee vir Die teenoorgestelde is net so waar.

Vir die filmkeurders was Francois Smith se Die getuienis, oor ’n arm egpaar se geloofsreis na ’n afgeleë godsdiensbyeenkoms, “’n meesterlike wisselwerking tussen opregtheid, humor en trauma”. “Die Getuienis verower die kykNET-Rapport-filmprys vir 2022 omdat dit die leser van begin tot end verras; dit voer die gelowige én ongelowige mee; die prosa smeek om visueel getransponeer te word tot film en die wêreld van die lesersverbeelding te veruiterlik vir verdere ontplooiing voor die kinematografiese oog. Dit wen omdat ons bedryf sulke tipe films nodig het. Klein films, in die luim van Wim Wenders se Paris, Texas, wat sagkens dog dapper deur ’n eg Suid-Afrikaanse lens die groot en universele temas met deernis en humor verken.”

Resensiepryse

Die kykNET-Rapportpryse vir Boekresensent van die Jaar word in drie kategorieë toegeken vir uitnemende Afrikaanse resensies van Afrikaanse boeke. Vanjaar se wenners is:

• Fiksie: Charl-Pierre Naudé vir “Dekonstruksie as gebundelde terrorisme” oor Die wrede relaas van Vuilgat en Stilte deur Aryan Kaganof in Beeld/Die Burger/Volksblad, 27 September 2021 https://www.netwerk24.com/netwerk24/kunste/boeke/dekonstruksie-as-gebundelde-terrorisme-20210926

• Niefiksie: Jean Meiring vir “Goldblatt ’n vreemde, fiere eik van ’n vrou” oor Op soek na Saartjie deur Dominique Malherbe in Beeld/Die Burger/Volksblad, 17 Mei 2021

https://www.netwerk24.com/netwerk24/kunste/boeke/goldblatt-n-vreemde-fiere-eik-van-n-vrou-20210516

• Langer resensies: Izak de Vries se resensie van Die kleinste ramp denkbaar deur Francois Smith, LitNet, 6 April 2021 https://www.litnet.co.za/die-kleinste-ramp-denkbaar-deur-francois-smith-n-resensie/

Jean Meiring en Charl-Pierre Naudé is vir die vierde en derde keer onderskeidelik vir hul resensies bekroon.

Die keurpanele vir die onderskeie pryse was: kykNET-Rapport-fiksieprys: Sonja Loots, Elna van der Merwe, Kirby van der Merwe en Beer Adriaanse; kykNET-Rapport-niefiksieprys: Anne-Marie Mischke, Bill Nasson, Jean Meiring en Kerneels Breytenbach; kykNET-Rapport Herman Binge-filmprys: Suzaan Keyter, Beer Adriaanse en Kerneels Breytenbach; Jan Rabie-Rapportprys: Anastasia de Vries, Charl-Pierre Naudé en Bibi Slippers; kykNET-Rapport Boekresensent van die Jaar: Bibi Slippers, Mercy Kannemeyer en Ryan Pedro.

Inligting oor deelname aan die pryse vir 2023 word binnekort bekend gemaak.

Navrae oor die kykNET-Rapport Boekpryse (fiksie, niefiksie en film) kan gerig word aan Hettie Scholtz by 084 583 0272 of scholtz5@mweb.co.za.

Vir meer inligting oor die pryse vir Boekresensent van die Jaar en die Jan Rabie-Rapportprys, kontak Anita van Zyl by 083 709 6677 of anita@vanzylpr.co.za.

EINDE

Jpegs van benoemdes en wenboeke, sowel as die volledige commendatio’s, is beskikbaar by Anita van Zyl by anita@vanzylpr.co.za.